Культура искусство образование на рубежа веков - А. И. Рахаев
Литература
1. Кулиев К. Собр. соч.
2. Хубиев Н. Звезды Кавказа.
Черкесск, 2009. С. 223.
3. Отаров К. Дороги. М., 1959. С.
60.
4. Кулиев К. Собр. соч.: В 3 т.
М., 1987. Т. 3. С. 250.
5. Кулиев К. Собр. соч.: В 3 т.
М., 1987. Т. 1. С. 52.
6. Кулиев К. Избр. произв.: В 2 т.
М., 1970. Т. 1. С. 258.
С. М. ТЮБЕЕВА доцент, КБГУ г. Нальчик
ТОЛГЪУРЛАНЫ ЗЕЙТУННУ
«КЁК ГЕЛЕУ» ДЕГЕН РОМАНЫНЫ ЖИГИТЛЕРИНИ КЪАУУМУ
Туугъан жерине кертичилик, сюймеклик,
адамгъа жаны-къаны бла берилип къалгъан шартды. Ол аны умут этдирген
муратларын- дан, ахлусу-жуугъу, тукъуму, тенглери тутхан ниетледен жара-
тылгъаны баямды.
Кёп къыйынлыкъ керген малкъар халкъны,
къайсы власть келсе да, къанын ичип тургъанды. Тау элледе кеп артыкълыкъла
этип. Окъуулу, билимли жашла урушда, къартла бла тиширыула, ууакъ сабийле уа
власть къурагъан тирменни ташларыны арасында ундан ууакъ бола. Къалай
къоруулаяллыкъ эдиле ала кеслерин?
Романны хар жигити бушуулу къадарлыды:
Айшатдан башлап, Чиппо бла Xаруннга дери. Душманнга жакъ басып, аны къулу-
къазагъы болургъа кюрешген Чиппо, къызыл аскер келгенде, Марковха жанлап, анга
жакъ басаргъа кюрешеди. Марковха (немис офицерге этгенча) Алакезню саугъа
этерге кюреше, Алакезден жыгъылып, башын ташха жарады. Алайда Чиппо
къарауашлыкъ этерге кюрешген адам, «къалсын былайда, биз болмасакъ да табылырла
мынга болушурукъла» - деп, ёле тургъан жеринде атып кетеди.
Айшат, бир уллу юйюрню таматасы,
эгечлерине бла жангыз къарындашларына таматалыкъ этип, аланы есдюргенин артдан
артха алагъа борч этип, хар бири да анга энчи борчу болгъанча, къоркъутуп, алай
жашатады. Власть келген заманда аны баш иеси большевикле бла бирге эл-элледе
жангы жашауну къурап айланнганы ючюн а Айшат къуру кесини юйдегиси угъай, битеу
да эл, хоншулары анга энчи борчлары болгъанча, кесин алай жюрютеди. Былайда:
«Айшат аллай бир кимди, мынга быллай бир нек табынадыла была барысыда?» - деген
соруу окъуучугъа тынчлыкъ бермейди. Айшат кеси жашауунда кеп тюрлю болум- лагъа
тюше келгенди, ол болумладан къачан да бетин тас этмей, башына айып алмай
чыгъалмагъанды. Не къадар «къыйын салып», сабет бластны орнатхан эсе да, аны
баш иесин Сибирге ашырадыла, андан сора уа Айшатны кьолгьа алып, НКВДчы жаш
Айшатха, не зат этдирирге эсине тюшсе да, кьагьытха кьол салдырып, алай
жашатханды. Ким биледи кимни эшигин жаба болур эдиле Айшат кьол салгьан
кьагьытла? Алай бла Айшат сау элни кьоркьутуп жашайды.
87 
